Gelijke taken gelijke kappen
Belonen volgens taakfamilies sluit beter aan op de praktijk binnen de organisatie én de situatie op de arbeidsmarkt. Niet alleen categorieën bedrijven liggen goed of slecht "in de markt", maar ook sommige categorieën werknemers. Hierdoor ontstaat een spanning tussen uw beloningsstructuur en wat de medewerkers van u verwachten. Maar daarvoor is een oplossing.
Traditioneel is de beloningsstructuur gebaseerd op functiewaardering. Hoewel dat allang een achterhaald begrip is, is het basale concept nog niet uit onze systemen verdwenen. Vaak worden functies gedefinieerd in termen van taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden en plaats in de organisatie. Met de opkomst van matrixstructuren is de vraag naar de plaats in de organisatie vervangen door die naar de rol van de spelers in de matrix.
Bevoegdheden zijn in menige kennisorganisatie ook al op de schop gegaan: iedereen is verantwoordelijk voor z’n eigen werk. Wat feitelijk overblijft, is een beschrijving van de taken. Een duidelijke omschrijving daarvan geeft weliswaar richting, maar vooral ook beperkingen. In menige projectgeoriënteerde organisatie zijn vastomlijnde taken ongewenst. Afhankelijk van het project worden mensen ingezet op basis van competenties, terwijl de taken van tijd tot tijd zullen verschillen.
Bij het vaststellen van de beloning ontstaat een pijnlijke discrepantie tussen de projectgeoriënteerde matrixorganisatie en de gehanteerde beloningsstructuren. Een tijdlang is gepoogd deze discrepantie op te heffen door de beloning te baseren op competenties, maar daar hoort u verdacht weinig meer van. Toch is deze kloof met enige creativiteit te overbruggen. Sleutelwoord hierbij is het begrip Taakfamilie.
Met een taakfamilie bedoel ik werkzaamheden (taken) in een zelfde aandachtsgebied. Alle vormen van administratie, consolidatie, controle of accounting zijn bijvoorbeeld te vangen onder de taakfamilie ‘financiën, administratie, accounting en control’ (faac). Het maakt dan verder niet uit waar de administratie in de organisatie zit. Andere denkbare functiefamilies zijn ict, inkoop, sales en productie.
Wordt met het begrip taakfamilie in het achterhoofd gekeken naar de praktijk, dan valt het volgende op. Personen die in een project worden ingezet, verrichten telkens hun taken vanuit hetzelfde aandachtsgebied. Ook worden mensen steeds voor werkzaamheden van een vergelijkbaar niveau gevraagd, en als dat herhaaldelijk goed is gegaan voor werkzaamheden op een iets hoger niveau. Eenieder die de taken kan overzien, heeft zo een beeld van de vaardigheden van de personen die de taken kunnen uitoefenen.
Van deze observaties kunt u handig gebruik maken. Binnen een taakfamilie kunnen vrijwel alle ‘familieleden’ de onderlinge rangorde aangeven. De positie van de top-aap is meestal onomstreden, net als die van de startende junior. Soms zal er enig verschil van inzicht zijn over de daartussen gelegen gebieden, maar de vraag is of dat een verschil in beloning rechtvaardigt.
Met andere woorden: als u de taakfamilies identificeert, kunt u de kennis van de familieleden aftappen om hen onder te brengen in salarisschalen. De familieleden zelf vertellen u in klare taal, want toegesneden op het aandachtsgebied, welke aspecten relevant zijn bij het bepalen van de rangorde. En het leuke is dat dan niet gesproken wordt over functies, maar over de aard van de taken die iemand op elk niveau kan uitvoeren.
In Nederland is het nog steeds gebruikelijk om iedereen over één kam te scheren, waardoor de rangordes van de taakfamilies op elkaar afgestemd moeten worden. Dat was tenslotte ooit het doel van functiewaardering, en dat primaire instinct zijn we nog niet kwijt. Heeft uw organisatie inmiddels de gelijkheid en interne vergelijkbaarheid afgeschaft, dan bent u klaar.
Voor alle andere lezers van deze column geldt dat nu een creatieve slag vereist is, namelijk het in algemene termen benoemen van de criteria waarop per taakfamilie de rangorde gebaseerd is. Na enige worsteling zal blijken dat die wel zijn te vinden. Op basis hiervan kunt u lagen van taakfamilies gelijkschakelen. Als u dat lukt, bent u spekkoper.
U kunt dan benoemen waarom iemand tot een bepaalde laag en de daarmee corresponderende salarisschaal behoort. U heeft, kortom, een Taak-Laag-Matrix (TLM), waarin de rijen de salarisschalen zijn en de kolommen de taakfamilies, terwijl in de cellen een op maat gesneden beschrijving van het niveau van de taken staat.
Bas van den Brink
Een variant van deze tekst is gepubliceerd in Intermediair PW
