Individueel belang minstens gelijk aan teambelang

Recent luisterde ik naar een voormalig topsporter die in een workshop het geheim van succesvolle teams onthulde. De geheime ingrediënten zijn eigenlijk wel zo’n beetje bekend maar door de vergelijking met teamsport viel me ineens op dat een aantal adviezen over teambuilding en leiderschap achterhaald zijn. Het teambelang is niet meer belangrijker dan het individueel belang en leiderschap gaat niet langer over mensen losweken van het eigenbelang. Leiderschap gaat juist over het stroomlijnen van belangen en als het niet anders kan, aanpassen van het teambelang aan de belangen van de leden.

Met de gangbare adviezen als “communiceer open” en “wees gepassioneerd” heb ik altijd moeite. Het zijn bevelen en geen adviezen, maar ik snap de bedoeling wel. Toen de topsporter begon over het creëren van winnende teams ging er bij mij iets kriebelen en bij de stelling dat het teambelang altijd boven het individueel belang gaat had ik jeuk. De jeuk ging over in allergie toen, tussen neus en lippen door, gezegd werd “als je in een team stapt moet je eigenbelang aan de andere kant van de drempel blijven” en “het teambelang gaat altijd voor ook als dat ingaat tegen het individueel belang”.

Als ik win, verlies jij

Winnende teams zijn in de sport heel gebruikelijk en met uitzondering van mensen die alleen voor hun plezier sporten misschien wel het doel van een team. Dat is een totaal andere context dan een team in een gewone organisatie. Als in een organisatie het ene team wint moet per definitie een ander team verliezen. Dus als ik bewust winnende teams creëer maak ik ook verliezende teams. De topsporter vond dat een uitstekende conclusie en sprak over de voordelen van concurrentie. Ik denk dat het zelden zinvol is als teams met elkaar concurreren, liever zie ik dat teams hun eigen inzichten volgen en bij succes het geheim zo snel mogelijk delen met andere teams. Mijn kriebels bij het creëren van winnende teams en onderlinge concurrentie zeggen wellicht meer over mij dan over de teams.

Eigenbelang is wel heel eigen

De jeuk bij het ondergeschikt maken van het persoonlijk belang aan het teambelang is logischer te duiden. Het is merkwaardig te denken dat mensen hun individuele belangen zomaar afschudden. Nog vreemder is het te denken dat mensen dat ook daadwerkelijk doen. Maar ook hier snap ik een beetje de bedoeling. Het is van belang dat het eigenbelang niet ingaat tegen het teambelang. Alleen dat klinkt minder stellig.

De wereld is veranderd

Life-time-employment bestaat niet meer en organisaties hameren nu op “employability”. De werknemers zijn zelf verantwoordelijk voor hun eigen inzetbaarheid, nu en in de toekomst. Naar mijn idee is het dan moreel dubieus als de organisatie vraagt het persoonlijk belang om employable te blijven ondergeschikt te maken aan het team. In het kader van de flexibilisering van de arbeidsrelatie is het achterlaten van het individueel belang ook een vreemde figuur. Er zal toch iets tegenover moeten staan. De versoepeling van het ontslagrecht maakt dat de medewerker een scherp oog houdt op zijn arbeidsmarktpositie. De flexibele ZZP-er moet zich wel kunnen kwalificeren voor de volgende klus. Met andere woorden als het teambelang tegen het individueel belang in gaat loopt het spaak. Het wereldbeeld van de topsporter waarin het teambelang altijd boven het individueel belang gaat, gaat voorbij aan de netwerkmaatschappij waar alles met elkaar verbonden is en houdt geen rekening met het komende tekort aan getalenteerd personeel (ook wel aangeduid als the war-for-talent). En dan heb ik het nog niet eens over de levensinstelling van generatie-Y.

Eigenbelang als bron

En het allerergste in het betoog van de topsporter is dat een enorme bron van inspiratie en motivatie niet wordt aangeboord. Als de doelstellingen van een team ook de individuele belangen dient gaat veel vanzelf! Het kan verstandig zijn de teamdoelen bij te stellen zodat alle individuele belangen gediend worden.

Ander leiderschap

Ik denk dat binnenkort het leiderschap er juist uit zal bestaan de teamdoelen zo te kiezen dat de individuele belangen van de teamleden gediend worden. Want op de teamdoelen heeft een organisatie nog enige invloed en op de teamleden steeds minder. Lustig commanderen dat teamleden gepassioneerd, open communicerend en zonder eigenbelang moeten zijn is een soort wensdenken dat eigenlijk ook in de vorige eeuw niet goed werkte.

Wat mensen drijft

De voormalig topsporter begon zijn betoog met een verwijzing naar de prestatie van het Nederlands voetbalelftal. De conclusie van de zaal was dat Oranje allemaal excellente spelers heeft maar geen team is. Ik heb geen verstand van voetbal. Voor mij is duidelijk dat de selectie van miljonairs voor het geld niet hoefde te presenteren en vroeg me af wat hen dan wel dreef!

Bas van den Brink